Aardigheden over planten

Een oud-Romeinse boerenpesto

   Bovenstaande titel is ontleend aan een artikel van Vincent Hunink, dat in het tijdschrift Hermeneus (nr. 76, 2004, blz. 130-139) is gepubliceerd.

   In dit artikel bespreekt hij het in het Latijn geschreven gedicht Moretum van een anonieme Romeinse dichter uit de eerste eeuw van onze jaartelling. Als pièce de résistance geeft Hunink ook een fraaie Nederlandse vertaling van dit gedicht.

   In dit stukje wil ik graag attenderen op het Moretum, niet alleen omdat het een leuke tekst is, waarin wordt gesproken over het bereiden van twee antieke recepten (brood, moretum), maar ook omdat er over toepassingen van kruiden wordt gedicht.

   Ter introductie laat ik de vertaler aan het woord (enigszins aangepast):

"Het gedicht vertelt hoe de arme landman Simulus in eenzaamheid 7en duisternis ontwaakt en allereerst op zoek moet naar licht en vuur. Als dat er is, komt zijn volgende primaire behoefte aan de orde: eten. Wil hij die dag wat te eten krijgen, dan moet hij meteen aan de slag. We lezen hoe de boer uit zijn voorraadkast wat graan te voorschijn haalt, dit maalt en zeeft, en met het verkregen meel deeg maakt. Het brood wordt afgedekt met wat armzalige scherven en gaat het vuur in. Dan is het tijd voor fase twee. Droog brood eten is zelfs voor de arme Simulus geen optie en dus gaat hij naar buiten om wat groenten te plukken. De dichter neemt de gelegenheid te baat om Simulus' tuintje te beschrijven en geeft in kort bestek een soort 'catalogus' van groenten. Net als we gaan denken dat de boer het nog niet zo slecht heeft, blijkt het opgesomde niet voor eigen gebruik te zijn bestemd maar voor de verkoop. Wat de boer dan wel voor zijn maaltijd uit zijn tuintje haalt, blijkt tamelijk eenvoudig: knoflook, peterselie, ruit en koriander. Die ingrediënten prakt hij met kaas, zout, olie en azijn tot een soort dikke saus, moretum, die vervolgens naast of op het inmiddels gebakken brood kan worden genuttigd."

Het gedicht, het Moretum

   Allereerst het vermelde artikel van Vincent Hunink, waarin ook een volledige Nederlandse vertaling van het Moretum is te vinden:

• http://www.let.ru.nl/V.Hunink/documents/moretum.htm

   De oorspronkelijke Latijnse tekst is te lezen op de volgende adressen: 

• http://www.fh-augsburg.de/~harsch/Chronologia/Lsante01/Vergilius/ver_apmo.html
• http://www.forumromanum.org/literature/moretum.html

Vertaling en/of commentaar:

• Een informatief stuk over het recept voor moretum is te vinden op de website van Janiek Kistemaker (www.apiciana.nl, over de Romeinse culinaire traditie) - hier vindt men de regels 87-117 van het oorspronkelijke Latijnse gedicht met een vertaling en commentariërende regels naar aanleiding van het recept
  • http://www.apiciana.nl/recepten/ver002.html
• Engelse vertaling
  • http://virgil.org/appendix/moretum.htm
• Franse vertaling: Frans en Latijn naast elkaar, inleiding en verklarende noten:
  • http://remacle.org/bloodwolf/poetes/appendix/moretum.htm
• Russische vertaling
  • http://ancientrome.ru/publik/osherov/osh01.htm

Het recept voor moretum (saus van kaas, knoflook en kruiden)

   Ingrediënten: 250 gram stevige schapenkaas (Pecorino), 2 knoflookbollen, verse peterselie, koriander en wijnruit, wijnazijn, olijfolie

• Knoflookbollen uit elkaar halen, de tenen schillen en met een vijzel fijnmaken en tot een saus verwerken
• De kaas toevoegen, eveneens fijnmaken
• De fijngesneden kruiden toevoegen (let op: voorzichtig met de dosering van wijnruit, hiervan is maar weinig nodig; wijnruit bevat stoffen die al gauw schadelijk kunnen zijn!)
• Tenslotte de azijn en olijfolie bij beetjes en roerend aan het mengsel toevoegen en tot een dikke saus prakken
• Oppassen dat de saus niet te vloeibaar wordt. Eventueel de pesto tot bolletjes verwerken en serveren met vers gebakken tarwevolkorenbrood.

   Zie voor een uitvoerige en dicherlijke beschrijving het oorspronkelijke gedicht!

   Hieronder nog een blokje met links naar plekken op het internet waar het oude Romeinse recept wordt beschreven en uitgelegd:

• Het recept, in het Engels:
  • http://home.earthlink.net/~smcclune/stewpot/recipe_moretum.html
• Het recept in wat uitgebreidere vorm en wat commentaar erbij, in het Engels:
  • http://www.godecookery.com/friends/frec70.htm
• Het recept, in het Frans:
  • http://www.aufildugn.org/article.php3?id_article=135
• Website met uitgebreid overzicht van recepten uit de Romeinse keuken, natuurlijk ook het recept voor moretum:
  • http://www.roemerkueche.de/rezepte/vorspeisen.htm

Achtergrondinformatie

   Tot slot nog wat achtergrondinformatie over kruiden die de Romeinen vaak gebruikten, inclusief het mysterieuze en verdwenen kruid silphium:

• http://www.uni-graz.at/~katzer/engl/Silphion.html

   Over silphium staat ook op Plantaardigheden een artikel:

• http://www.plantaardigheden.nl/art_div/silphium.htm

R.van der Hoeden

^Naar het begin van deze pagina