|
 |
|
Plantaardigheden.nl |
Leesmaar.nl |
|
Krachtigeplanten.nl |
Project Rembert Dodoens (Rembertus Dodonaeus) / Een beknopte bibliografie
- 1618 Cruydt-Boeck (Cruijdeboeck, 11e editie; 4e Vlaamse editie, herdruk van het Cruydt-Boeck van 1608)
- 1619 A new herbal (Cruijdeboeck, 12e editie; 5e Engelse editie)
- 1621 Medicinalium observationum exempla rara (4e druk, 5e uitgave)
- 1624 Ars medica
- 1630? Bloemen en CruydeBoek (handschrift naar het Cruijdeboeck van 1554)
- 1640 Praxis medica (2e druk)
- 1644 Cruydt-Boeck (Cruijdeboeck, 13e editie; 5e en laatste Vlaamse editie, 3e editie van het Cruydt-Boeck van 1608)
1618 Cruydt-Boeck (Cruijdeboeck, 11e editie; 4e Vlaamse editie, herdruk van het Cruydt-Boeck van 1608)
Volledige titel en technische gegevens
Cruydt-Boeck | van | Rembertvs Dodonaevs, | volgens sijne laetste verbeteringe: Met Biivoegsels achter elck Capittel, | vvt verscheyden Cruydtbeschrijvers: | Item, in't laetste een Beschrijvinge vande Indiaensche Gewassen, | meest getrocken wt de schriften van Carolvs Clvsivs.
Tot Leyden, | Inde Plantijnsche Druckerije | van | François van Ravelingen. | 1618.
[gedrukt bij Frans van Ravelingen de jongere in de Plantijnse drukkerij, Leiden 1618]
[Onder de Inhoud - Inhoudt deses boecks, bladzijde 8 ongenummerd - staat:]
In het Jaer 1618 zijn hier noch weynighe schilderijen ingevoeght; mitsgaders de nieuwe beschrijvinghe van sommige cruijden, uyt de geschriften van Carolus Clusius s.g. onlanghs nae sijn doodt uitghegheven, ende ettelijcke Egyptische Cruyden uyt Prosper Alpinus, ettelijcke Italiaensche uyt Fabius Columna ghetrocken; met eenighe Indische, nae het overlijden van Clusius tot onse kennisse ghekomen, door het toedoen van goede vrienden, op haer plaetse ghenoemt.(in folio, (30) 1495 (56) bladzijden, gedrukt in gotische letter, in 2 kolommen)
Informatie over de inhoud
De titelprent is gelijk aan die van de uitgave van 1608.
Franse titel: Herbarivs | oft | Crvydt-Boeck | van | Rembertvs Dodonaevs.
Dit is een nieuwe editie van de uitgave van het Cruydt-Boeck van 1608, herzien en aangevuld door Joost van Ravelingen en uitgebreid met nieuwe houtsneden.In de collectie van
*Amsterdam: UB *Antwerpen: UB *Den Haag: KB *Groningen: UB *Leeuwarden: prov. bibl. *Leiden: UB *Leuven: UB *Utrecht: UB *Wageningen: UB, Speciale Collecties.
1619 A new herbal (Cruijdeboeck, 12e editie; 5e Engelse editie)
Volledige titel en technische gegevens
A | Nevv Herbal, | Or Historie of | Plants : | Wherin is contained the whole | discourse and perfect description of all | sortes of Herbes and Plants : their diuers | and sundry Kinds, their Names, Natures, opera|tions, and Vertues: and that not onely of those | vvhich are here grovvng in this our Country of | Engalnd [sic], but of all others also of forraine | Realmes commonly vsed in | physicke. | First set forth in the Dutch or Almaigne | tongue, by that learned D. Rembert | Dodoens, Physition to the Emperor: And | now first translated out of French into | English, by Henry Lyte | Esquire. | Corrected and amended.
Imprinted at London | by Edward Griffin. | 1619
[gedrukt bij Edward Griffin, Londen 1619]
(in folio; (24) 564 (30) bladzijden)
Informatie over de inhoud
- Scan van het volledige boek:
http://caliban.mpipz.mpg.de/~stueber/lyte/index.html
Herdruk, gecorrigeerd en herzien; zonder houtsneden. De titelpagina is anders dan die van 1578: de gravure toont twee zuilen met ornamenten, met een tympanonachtige structuur aan de bovenzijde. De tekst van de titel is tussen de beide zuilen gedrukt.
In de collectie van
*Leiden: UB *Wageningen: UB, Speciale Collecties.
1621 Medicinalium observationum exempla rara (4e druk, 5e uitgave)
Volledige titel en technische gegevens
- Afbeelding van de titelpagina (met dank aan Speciale Collecties, Wageningen):
de grote afbeelding op deze site: klik hier
Remb. Dodonaei Medici Caes. | Medicinalivm | Observationvm | Exempla Rara. | Accessere & alia quaedam, quorum Elenchum | pagina post Praefationem exhibet.
Hardervici, | Apud Viduam Thomae Henrici, Impen|sis Henrici Laurentij, Bibliopolae Amstel|redamensi. M. D. XXI. [sic]
[gedrukt bij de Weduwe Thomas Hendricksz en Hendrick Laurensz, Harderwijk en Amsterdam 1621. Het jaartal werd verkeerd gezet! In plaats van M. D. XXI (1521) moet gelezen worden: M. DC. XXI]
(in octavo; (16) 234 (6) bladzijden; gedrukt in romeinletter)
Informatie over de inhoud
Herdruk van de uitgave van 1585.
In de collectie van
*Amsterdam: UB *Brussel: KB *Groningen: UB *Leeuwarden: prov. bibl. *Leiden: UB *Tournai: op. bibl. *Utrecht: UB *Wageningen: UB, Speciale Collecties.
Volledige titel en technische gegevens
Ars Medica, Ofte Ghenees-kunst, Volkomentlijck handelende van den oorspronck, het treffen, en 't eyndigen aller invvendige en uytvvendige sieckten, die in de gedeelten des menschelicke lichaems voor-vallen : Oock hoe die door kracht der Medicamenten gecureert vvorden : uyt de publijcke lessen Remberti Dodonaei by een vergadert, en met annotatien van den hoogh-gheleerden Doctor Sebastiaen Egbertsz: in zijn leven Staat van Hollandt, Raedt en Borgemeester tot Amsterdam verrijckt, als mede door Nicolaes à Wassenaer, Amsterdammer, Medicijn.
t'Amsterdam, Voor Hans Walschaert, op 't Water / in de Druckery. 1624.
[gedrukt bij Hans Walschaert, Amsterdam 1624]
(in quarto, (6) 423 (1) bladzijden; gedrukt in gotische letter, in 2 kolommen)
Informatie over de inhoud
Nederlandse vertaling van Praxis medica uit 1616, enigszins herschikt, vertaald door Nic. Jansz. van Wassenaer. De tekst bevat de colleges van Dodoens (linkerkolom, romeinletter) en de aantekeningen van Sebastiaen Egbertsz., alsmede (nieuw) de aantekeningen van de vertaler (rechterkolom, in een kleinere letter, de toevoegingen van Van Wassenaer zijn telkens van zijn naam voorzien). Zelfde indeling als in de Latijnse uitgave van 1616. Eerste deel (36 hoofdstukken) heet: Van de koortsen, het tweede deel (73 hoofdstukken) is getiteld: Van de Accidenten des Lichaems voorvallen.
In de collectie van
*Amsterdam: UB.
1630? Bloemen en CruydeBoek (handschrift naar het Cruijdeboeck van 1554)
Volledige titel [alleen op de rug van de band]
Bloemen | en | CruydeBoek | met getekende Figuuren | M.M.S.
Informatie over de inhoud
- Scan van het volledige manuscript:
http://caliban.mpipz.mpg.de/~stueber/anon/index.htmlIn de afdeling Speciale Collecties van de Bibliotheek van Wageningen UR bevindt zich een bijzonder handschrift naar het Cruijdeboeck van Dodoens uit 1554. De maker van het handschrift is onbekend. De datering is ook erg onzeker, er is slechts een watermerk uit 1630 gevonden.
Het handschrift heeft 218 genummerde en 14 ongenummerde folia. De tekst is versierd met 131 waterverfschilderijen. De plantenbeschrijvingen zijn een vrij getrouwe kopie van gedeelten van het Cruijdeboeck van 1554, gekalligrafeerd in lichtbruine inkt. Het betreft een selectie uit het eerste en tweede deel van het Cruijdeboeck. De platen zijn geheel origineel, niet naar de oorspronkelijke houtsneden. Ze hebben wel iets innemends, maar zijn veelal naïef en merendeels erg onnauwkeurig.
Het handschrift bevat geen aparte titelpagina. De tekst begint meteen met het eerste deel op het eerste folium. Wel is er een aparte bladzijde voor het begin van het tweede deel, getiteld:
Dat tweede | deel des cruijts|bocks vande | bloemen ende | welrieckende | cruijden saede | onderscheijt naem en wercken
maar een derde deel volgt er niet. Het handschrift eindigt met wat bladen over bomen en een register (waarin 149 namen worden vermeld), getiteld:
Het register van alle cruijden ende blomme boomen vruchte en wercken
Op verschillende plaatsen in het handschrift zijn, als een soort extra, afbeeldingen van een tulp (2x), een lelie en een enkele andere planten geplaatst. Met name de afbeelding van de lelie (Lelyum) is tamelijk goed gelukt.
Onderstaand een paar voorbeeldbladen uit het handschrift: de beschrijving van Origanum (Marjolein) - illustratie en twee bladen tekst - en de aquarel van Lelyum (Lelie) (met dank aan Speciale Collecties):
- origanum_tekst_1, de grote afbeelding op deze site: klik hier
- origanum_tekst_2, de grote afbeelding op deze site: klik hier
- origanum_illustratie, de grote afbeelding op deze site: klik hier
- lelyum, de grote afbeelding op deze site: klik hier
In de collectie van
*Wageningen: UB, Speciale Collecties.
Volledige titel en technische gegevens
In D. Remberti Dodonaei Praxin Artis Medicae, Amplissimi viri D. Sebastiani Egberti Cos. Scholia, Cum auctario Annotationum Nicolai Fontani Med.
Amstelodami, Sumptibus Hendrici Laurentij. Anno M DCXL.
[gedrukt bij Hendrik Laurentius, Amsterdam 1640]
(in octavo; (16) 565 (10) bladzijden; gedrukt in romeinletter)
Informatie over de inhoud
Nieuwe (2e) editie in het Latijn van Praxis medica uit 1616, nu voorzien van de aantekeningen van Sebastiaen Egberstz. uit de Nederlandse editie van 1624 en uitgebreid met de aantekeningen van Nicolaes Fontein (of de la Fontaine).
In de collectie van
*Amsterdam: UB *Brussel: KB *Den Haag: KB *Leeuwarden: prov. bibl. *Leiden: UB *Utrecht: UB.
1644 Cruydt-Boeck (Cruijdeboeck, 13e editie; 5e en laatste Vlaamse editie, 3e editie van het Cruydt-Boeck van 1608)
Volledige titel en technische gegevens
- Afbeelding van de titelpagina (zwart-wit, de gravure is gelijk aan die in de uitgaven van 1608 en 1618):
de grote afbeelding op deze site: klik hier - Afbeelding van de titelpagina (ingekleurd):
http://www.md.ucl.ac.be/pharma/cruydtboek.htm
Cruydt-Boeck | Remberti Dodonaei, | volghens sijne laetste verbeteringhe : | Met Biivoeghsels achter elck Capitel, | uyt verscheyden Cruydt-beschrijvers : | Item, in 't laetste een Beschrijvinghe vande Indiaensche | ghewassen, meest ghetrocken uyt de schriften | van Carolvs Clvsivs. | Nu wederom van nieuws oversien ende verbetert.
T'Antwerpen, | Inde Plantijnsche Druckerije | van | Balthasar Moretus. | M. DC. XLIV.
[gedrukt bij Balthasar Moretus in de Plantijnse drukkerij, Antwerpen 1644]
(in folio; (36)1492 (59, 1 blanco) bladzijden; gedrukt in gotische letter, in 2 kolommen; 1453 houtsneden)
Informatie over de inhoud
- Scan van het volledige boek:
http://leesmaar.nl/cruydtboeck/index.htm
Herdruk van de uitgave van 1618. Laatste, meest uitgebreide editie. Er is niet vermeld wie deze editie heeft verzorgd. Joost van Ravelingen kan het niet zijn geweest, want die was al in 1628 overleden. Vergeleken met de uitgave van 1618 zijn er 14 geheel nieuwe houtsneden, 18 houtsneden werden vervangen door nieuwe en 3 houtsneden werden verplaatst van het aanhangsel naar de tekst. In een exemplaar van de uitgave van 1618 dat Joost van Ravelingen naliet, staan correcties, die in de editie van 1644 zijn overgenomen.
Nog een interessant gegeven over de verkoop van deze laatste editie van Dodoens' Cruydt-Boeck (schriftelijke mededeling van Dirk Imhof van Museum Plantin-Moretus te Antwerpen): van het Cruydt-Boeck uit 1644 werden 1250 exemplaren gedrukt op gewoon papier (verkocht aan 15 gulden aan de boekhandelaars) en 250 op papier van betere kwaliteit (verkocht aan 21 gulden aan de boekhandelaars). Geen misse prijs, als men zich realiseert dat het jaarloon van een schoenmaker toen ongeveer 5 gulden was, dat een bakker misschien 15 gulden verdiende en arts maar heel weinig meer. Toch raakte de voorraad snel op, evenals bijna een eeuw eerder het geval was met de eerste editie van 1554, die ook in recordtijd was verkocht.
In de collectie van
*Amsterdam: UB & bibl. Rijksmuseum *Antwerpen: UB & stadsbibl. *Brussel: KB *Den Haag: KB *Gent: UB *Groningen: UB *Leeuwarden: bibl. Collegium Medicum & prov. bibl. *Leiden: UB *Leuven: UB *Utrecht: UB *Wageningen: UB, Speciale Collecties.