Beginpagina van Plantaardigheden.nl

 

 

Actuele toepassingen van planten

Plantaardigheden.nl
Artikelen over planten
Sitemap

Leesmaar.nl
Dodoens en meer bijzondere boeken

Leeswerk.nl
Artsenijgewassen
Flora Batava

Krachtigeplanten.nl
A modern herbal: 100 medicinale planten
Massachusetts Institute of Technology

Boekenrubriek met recensies van boeken over toepassingen van planten

Economy and ecology of Heathlands

  • Editors: W. Herbert  Diemont, Wim J.M. Heijman, Henk Siepel, Nigel R. Webb
  • Uitgever : KNNV Publishing
  • ISBN: 9789050114615
  • Prijs: € 59,95
  • Uitvoering: Full color, harde kaft, gebonden, Bladzijden 462
   “Te midden van de paarse heide, waar samenstromen Mark en Aa, daar ligt geroemd door alle tijden, ons eigen stad ons fier Breda”.

   Zo zongen op Koninginnedag de kinderen het lokale volkslied.

   Dus moest ik zo nodig als rechtgeaarde chauvinist en fier op Breda en in het bijzonder Het Ginneken, een recensie exemplaar aanvragen van Economy and ecology of Heathlands. Bezint eer ge er aan begint, zeg ik nu na het gelezen te hebben. Zoals de titel al aanduid is het geschreven door een groot aantal auteurs in het Engels, dat zal toch een hobbel opleveren in het opname vermogen van de gemiddelde lezer, waar ik me zelf ook toe reken. Daar boven 422 pagina’s tekst, ga er maar eens voor zitten. Aan de andere kant zou ik het mezelf niet vergeven als ik het niet gelezen zou hebben. De heren en dames auteur zijn allen zeer betrokken bij het onderwerp en zijn dermate geschoold dat wat ze schrijven een grote wetenschappelijke waarde heeft. Dat op zich is al een pré. Je hoeft als minder geschoolde niet te zoeken naar onjuistheden, het heeft bij mij eerder bijgedragen aan een verbeterde kennis aangaande de bij ons in de directe omgeving schaars geworden heide. Maar wat we hier nog aan heide hebben is dan weer botanisch zeer interessant.

   Goed. Het boek is gewichtig door de keuze van het papier en de uitvoering, is de kaftkleur paars als de bloemen van de bekendste heide bewoner. Het lettertype is conventioneel, die van de tabellen weer modern. De foto’s in het boek kunnen als de resolutie wat hoger was, zo in een koffietafelboek. Maar daarvan hebben we er genoeg. Hier dicteert de tekst de waarde van het boek.

   Het moet gezegd dat dit boek, zo als vaker voorkomt bij de KNNV, een zogenaamd “verantwoordingsboek” is. Een aantal instanties fourneren geld voor onderzoek en daaruit komt rapportage voort, die rapportage blijft dan vaak bij wetenschapsmensen hangen, voor wie dat “gefundenes Fressen” is. Het is belangrijk dat een breder publiek gestructureerd kennis kan nemen van wat is gevonden aan wetenschappelijk materiaal, ook dan worden er potjes geopend en zodoende zijn door Alterra in Wageningen, het INBO, Het Ministerie van Economische Zaken, Het Radboud van Nijmegen, De EU, de Bargerveen stichting, de Stad Guarda in Portugal en het programma O+BN de nodige centen gefourneerd om de investering in het boek mogelijk te maken. Ergo, het gepresenteerde boek is prijstechnisch meer waardevol dan wat u er voor betaald. Niet dat die prijs nu vergeleken kan worden met dat van een boek uit de Bouquetreeks, het is maar dat u het weet.

   Doel van het boek is onder andere aantonen dat de Heide een verzameling landschappen is die we vrijwel overal in Europa tegen kunnen komen. Dat heide de resultante is van oude landbouwtechnieken en dat die technieken een revival moeten beleven al dan niet op moderne leest geschoeid. Dat heidevelden een economische waarde vertegenwoordigen die niet altijd voor de hand lijken te liggen en die waarden worden dan ook beschreven en daaruit volgend dat er economische motieven zijn om heidevelden wat minder stiefmoederlijk te behandelen. Heide heeft nog meer kwaliteit dan alleen een recreatieve, esthetische of zelfs religieuze eigenschap.

   Dan leiden al die beschrijvingen naar een aantal aanbevelingen en voorstellen om heide door beheer veilig te stellen voor hen die na ons komen en de organismen die van nature de heide als woon- en leefplaats hebben.

   Dat is in de kern een afgeleide van het groene evangelie dat ik graag en met plezier uitdraag. Vandaar dat het voor mij een must is om het gelezen te hebben, het zal met de nodige regelmaat nog eens uit de kast getrokken worden om sommige aspecten nog eens na te lezen. Want het is niet makkelijk om al die samengebalde kennis paraat te houden.

   Nu kan bij u de indruk ontstaan zijn dat het te zware kost is voor de gemiddelde lezer, maar soms in de beschrijvende hoofdstukken, lijkt het op de reisgidsen van de Crossbill serie (ook KNNV) die gekenmerkt wordt door een goede beschrijving van de prominente landschappen en hun ontstaansgeschiedenis. Ook de diverse voorbeeldzaken lezen gemakkelijk. Er is één hoofdstuk dat mijn rudimentair gebleven wiskundeknobbel te boven ging en dat is over een rekenmodel waar diverse partijen en belangen tegenover en naast elkaar worden gezet om tot een inrichtingsmodel te komen. Het voorbeeld is nu niet direct een heidegebied maar even zo goed kan een heideproject met dit model doorgerekend worden om alle belangen die kunnen spelen tot zijn optimale recht te laten komen.

   Stimulerend is ook te lezen dat een boer in Ierland zijn bedrijf wist te optimaliseren door te reageren op een artikel in de Ierse tegenhanger van De Boerderij, een tijdschrift voor agrariërs, met de mededeling dat hij meer bloemen zou leveren dan een ander in een beheersproject in Ierland. Duidelijk is dat we de boeren niet kunnen missen in het beheer van heidegebieden, als het maar duidelijk is dat hun inkomen daardoor niet nadelig beïnvloed zal mogen worden en er goede bedrijfsplannen aan ten grondslag liggen. Voorbeelden te over, aangaande bedrijven die uit de marginaliteit kunnen komen door modern gebruik van oude principes te maken.

   Vroeger was arbeid zo goedkoop dat daardoor boerenbedrijven meer gebruik konden maken van gronden die minder opleverden. Zoals we nu, in bijvoorbeeld Bretagne, zien dat heideplaggen nu machinaal door loonbedrijven gemaaid worden om als strooisel te kunnen concurreren met stro als bedding met een hogere absorptie dan stro, dan begint het te dagen. De oude uitspraak van een boer tegen zijn knecht dat het te slecht weer was voor het paard om te werken en daarom de knecht maar moest gaan plaggen om aan stalbedding te komen, dan snap je ook waarom de heidevelden agrarisch gezien liever genegeerd werden dan gebruikt. Met een handje kunstmest kan je weinig productief heideveld in een min of meer geslaagde weide om toveren en heb je de arme knecht niet meer nodig die nu onder een CAO werkt die hemels is met de povere betaling van toen. Zo zag ik in China gronden in productie waar een Nederlandse boer zijn neus voor op zou trekken, maar dat kan alleen omdat een uurloon van een Chinese arbeider lager is dan dertig eurocent, de prijs van een liter dieselolie is ook zoiets en dan laten Chinese aannemers liever een kudde handwerkers op een klus los dan dat er een kraan wordt gebruikt, om maar een voorbeeld te geven.

   Heide laten verworden tot bossen is in Nederland misschien niet zo’n groot probleem met zijn fijnmazige infrastructuur, maar kunnen elders leiden tot regelrechte natuurrampen met bijna niet te becijferen schade als de boel door gebrek aan beheer ongeremd in de fik kan gaan. We zien het regelmatig op het Journaal.

   Maar als je beseft dat het braak en onbeheerd laten liggen van heidevelden die voor hun voortbestaan het nodig hebben om te worden gebruikt, goed kunnen zijn voor ongeveer tien procent van de vleesconsumptie in Europa, dan vraag je je af waarom er zo nodig kunsthamburgers moeten kunnen worden gekweekt.

   Wat betreft kennis der natuur wordt je ook bijgespijkerd in het boek, als je “landschappen lezen” een aardig tijdverdrijf vindt waar je niet meteen nuttig mee bezig hoeft te zijn, dan kun je kennis opdoen om tot meer diepgang in die hobby te komen. Voor studenten ecologie en toegepaste biologie zullen op dat vlak wel meer publicaties voorhanden zijn maar dit is wel aardig specifiek voor heidevelden.

   Voor de pubers waarmee ik de natuur in trek om te kijken wat er allemaal gaande is, programmeren we om de paar jaar het graven van een putje in natuurgebieden om te zien wat er onder de grond aan de hand is. Daarmee kweek je inzicht in wat voor een invloed de grond heeft met wat er bovenop groeit. Dat zie je heel goed aan de hand van de profielen van de grond in het boek waarmee je de toestand waarin een terrein zich bevindt kunt verklaren. Je kan dan zelfs al aan de bovenkant zien wat je eronder aan zult treffen. Met die pubers ontdoen we in De Pannenhoef bij Rijsbergen een voormalig bosperceel van de opslag van bomen en veenmos, met de hand en een spade, en oh, wat is het leuk om de struikheide te zien floreren in die zes jaar dat we met het veldje bezig zijn. De kinders zijn net echte schapen.

   Vrijwel alles wat met een heideveld te maken heeft, tot en met de schaapsherder die over de grote stille ronddwaalt met zijn hond, alles komt aan bod.

   Lezenswaardig zijn vooral de laatste hoofdstukken gegroepeerd om het begrip “naar een duurzaam grondenbeheer van heidevelden” (deel 4) waarin wordt uitgelegd hoe je het beheer kan financieren. Daar zitten aardige voorbeelden bij. Een wil ik u hier niet onthouden: Recreatieondernemers wilden een claim indienen bij een beheerder van een terrein omdat zij dat had afgesloten om verdere verspreiding van mond- en klauwzeer te voorkomen, daardoor kregen zij minder klandizie. Want die klanten kwamen vooral om  te genieten van dat terrein.

   Daar viel wel over te praten als zij aan de beheerder ook een vergoeding op jaarbasis wilden betalen voor de recreatieve aantrekkingskracht van het terrein. De claim was snel van tafel, maar het verband met een mogelijke bron van inkomsten voor de terreinbeheerder is duidelijk.

   “Dat is waarom wij schaap eten” geeft ook allerlei handvatten voor een leniging van een deel van de financiële nood die beheer van heidevelden met zich mee kan brengen. In het verlengde is “Meat and Magic: ofwel waarom uw avondmaal goed kan zijn voor de natuur en voor de schone kunst van een grazend dier die voor beide zorgt.” een verdere uitbouw van dit thema. In een andere boekbespreking haalde ik de Canadezen aan die de kreet kennen: “Save the forest, eat Beaver” ze bedoelen dan wat anders maar in analogie op de nette tekst: “spaar de heide, eet schaap”. Dan wordt het tijd voor Antoinette Hertzenberg om zich over haar vegetarische principes heen te zetten en een kookboek met alleen schapen-, geiten-, herten- en korhoendervlees recepten te schrijven, ziet u ook meteen waarom politici niet alles van het boek zullen willen begrijpen. Voor hen graag een uitgave die wat toegankelijker is dan deze met wel dezelfde boodschap, een soort van “heideveldenbeheer voor dummy’s”.

   Want laten we wel zijn, na lezing begrijpt u beter (als u dat nodig heeft) waarom ik mijzelf vaak erger aan de stupide kletspraat van sommige politici als het over landbouw en natuurbeheer gaat. Ik kan zelfs de naam van de vorige staatssecretaris niet eens geschreven krijgen, zo erg kan het zijn. Maar om hem wat uit te kunnen leggen zodat hij ook begrijpt van het hoe en waarom, is misschien wel een te grote intellectuele uitdaging voor de meesten. Dan wordt het weer van de paarlen en de zwijnen.

   Een redelijk zwaar boek in twee opzichten, de boodschap is dat echter niet.

   Een aanrader voor een heleboel mensen, die een groenkloppend hart hebben en op zoek zijn naar een ondersteuning bij hun streven naar meer natuur en het behoud van de heide. Dan kan ik mijn kleinkinderen (als die er nog komen) het Bredase volkslied leren zingen zonder onwaarheden daarin.

Breda, augustus 2013.

Paul Munnik  

Plantaardigheden.nu - Vragen en antwoorden en discussie

^Naar het begin van deze pagina

Recensies van boeken over toepassingen van planten
 

Hobby

Omgeving

Plant
Toepassing
 
Woordenboek Nederlandsche Taal
Plantago PlantIndex
Letter: druk op CTRL, draai ook aan muiswiel