Beschrijvingen van planten

Bosaardbei - Fragaria vesca

Overzicht van deze plant

Cruijdeboeck 1554 Van Eerdtbesien	Cruydt-Boeck 1644 Van Eerdtbezien	Artsenijgewassen 1796 Gewoon aardbezie-kruid - Fragaria vesca	Flora Batava Deel 8 Fragaria vesca - Gewone Aardbezie

"Let me take you down,
'Cause i'm going to,
Strawberry Fields, nothing is real,
And nothing to get hung about,
Strawberry Fields forever."

John Lennon (1940-1980)

 "With milk-white flowers,
whence soon shall swell
Rich fruitage, to the taste and smell
Pleasant alike, the Strawberry weaves
It's coronet of three-fold leaves,
In mazes through the slooping wood."

Namen

Familie

   Rozenfamilie - Rosaceae

Botanische naam

   De naam 'Fragaria', komt van het Latijnse woord 'fraga', dat 'aardbei' betekent. De soortnaam 'vesca', komt van het eveneens Latijnse woord 'vescus', dat staat voor 'zwak' en 'fijn'.

Andere talen

• E: Strawberry
• F: Fraisier
• D: Erdbeere

Volksnamen

• Aardbezie
• Aardbel
• Eerbezen
• Freizen
• Frenzen
• Maandbloeier
• Molbes

Etymologie Nederlandse naam

• Trefwoord
  • aardbei
• Woordsoort
  • zn. v.(m.)
• Betekenis
  • 'schijnvrucht van het geslacht Fragaria.
• Categorie
  • 400
• Fries
  • ierdbei
• Nederlands
  • Mnl. erdbeire [1226-50; CG iI-1, Pl.gloss.], mnl. ertbesie [ca. 1300; Claes 1982:492], eertbese [ca. 1430; Sterkenburg 1975]; vnnl. aerdbeyer [1597; WNT], aerdbey [1635; WNT zelf iI] .
• Germaans
  • Ohd. erdberi (nhd. Erdbeere); nfri. ierdbei; oe. eor a¯berge 'aardbei', vormen die eveneens zijn samengesteld met een woord dat 'bes' betekent.
• Herkomst
  • Het eerste lid is -> aarde, omdat de vruchten dicht bij de grond groeien, evenals in zw. jordgubbe 'aardbei' (lett. 'aardmannetje'), bij jord 'aarde'. Het tweede element is een woord voor 'bes'. Voor de vormen -beire, -besie -> bezie. De huidige vorm -bei < mnl. baye 'bes', is ontleend aan ofra. baie < vulglat. baca (< lat. bacca) 'bes' en de samenstelling met -bei is pas geattesteerd in het vnnl.

Geschiedenis

   De Bosaardbei kreeg in de Griekse en Romeinse Oudheid nauwelijks enige aandacht. Vondsten in neolithische paalwoningen tonen echter aan dat de plant sinds de prehistorie erg geliefd was. De Germaanse Godin Frigg/Freya, gemalin van Wodan/Odin en beschermster van het huwelijk en het moederschap had de gewoonte om dode borelingen te verbergen in een Aardbei, om ze zo de hemel binnen te smokkelen. in een Engels volkslied worden kinderen die gestorven zijn in het bos door Roodborstjes zorgvuldig toegedekt met Aardbeiblaadjes. Na de kerstening werd de Aardbei een symbool van de Heilige Maagd. Van Johannes de Doper werd gezegd dat hij van Aardbeien leefde, vreemd genoeg is de Aardbei in de Middeleeuwen juist het symbool van verlokking en werelds genot.

   Zo schilderde Jeroen Bosch (De Tuin der Lusten) een Aardbei, omringd door mensen die hem begeerden en op hetzelfde moment in de merkwaardigste dieren en monsters veranderden die de diverse ondeugden voorstelden. Bij de Ojibwa-indianen van Ontario gaat de ziel van de gestorvene naar het dodenrijk tot bij een reusachtige Aardbei, als de ziel van de vrucht eet, zal deze niet terugkeren naar het land van de levenden, als de ziel weigert van de vrucht te eten, kan ze naar de aarde terugkeren. Zoals al eerder vermeld werd er door de geneesheren in de klassieke Oudheid nauwelijks gebruik gemaakt van de Aardbei als geneeskruid. Theophrastus en Dioscorides noemen de plant niet. Plinius vermeldt alleen dat de vruchten gegeten worden. Aardbeien worden wel beschreven in de Middeleeuwse - en Renaissance kruidenboeken van Midden - en Noord-Europa. Dodoens schrijft over de Aardbei, dat het blad goed werkt tegen buikloop en overvloedige menstruatie, het versterkt het tandvlees, geneest zweertjes in de mond. De Aardbeien zoals wij die nu kennen stammen pas uit de 18e eeuw zijn het resultaat van een kruising tussen Amerikaanse soorten Aardbeien, ze zijn minder geneeskrachtig dan het Bosaardbeitje en veel minder lekker.

Botanie

   De plant is een van de kleinste vertegenwoordigers van de Rozenfamilie. Hij verbergt zijn houtige wortelstok in de grond; uit zijn talrijke kruipende uitlopers ontspruiten spoedig na het smelten van de sneeuw de rechtopstaande bladstengels. Dicht bij de grond zijn de bladeren ruig behaard, maar hoger aan de stengel wordt de beharing lichter. De bladeren zijn gedeeld en drietallig, ze zijn groen glanzend en hebben een gezaagde bladrand, aan de onderzijde zijn ze zijdeachtig behaard. De lange bladstelen zijn eveneens behaard; deze dragen de helderwitte bloemen met vijf kelk - en kroonbladeren ingeplant op een groengekleurde bloembodem. Uit deze bloembodem ontwikkelt zich de Aardbei, die in feite niets anders is dan een schijnvrucht, waarin de nootvruchtjes zijn ingeplant. De Bosaardbei bloeit de hele zomer tot in de herfst, en brengt ook gedurende deze periode vruchten voort. in Nederland komt de plant voor in kreupelhout en aan bosranden, helaas niet meer zo algemeen als vroeger.

Gebruik

   Een zeer sterke plant, bloeit zeer lang, draagt tegelijkertijd vruchten en bloemen, hij kan woekeren via bovengrondse uitlopers. De bloemen zijn wit, dit duidt op een harmoniserende werking en op een positief effect op vrouwenkwalen. De bladeren zijn aan de onderzijde behaard, dit is een aanwijzing voor een werking op de huid en slijmvliezen. De rode vruchten staan voor een positief effect op het bloed.

Inhoudsstoffen van het blad

• Looistoffen
• Vitamine C
• Etherische olie
• Kiezelzuur
• Flavonoïden

Inhoudsstoffen van de vrucht

• Suiker
• Pectine
• Vitamine C
• Zuren
• IJzerverbindingen
• Aromatische stoffen

Werking

Spijsvertering

   Het blad kan gebruikt worden bij diarree en andere maag - en darmstoornissen. De vruchten maken de tanden witter en gaan tandsteen tegen.

Urinewegen

   Versterkt de nierwerking, urinedrijvend, blaas - en nierstenen.

Constitutie

   Bij bloedarmoede, ontstekingen in de mond, bloedzuiverend, samentrekkend bij bloedingen.

Vrouwelijke geslachtsorganen

Bij witte vloed en menstruatieklachten als ernstige vloeiingen.

Huid

   Thee van het blad heeft ook een reinigende werking op een vette huid en schijfjes van de Aardbei verzachten de huid, vooral na een zonnebrand. Ook bij een open wond, of zweer kan men een kompres van vers Aardbeienblad gebruiken, de wondheling wordt dan bespoedigd. Ook roodheid van de huid door koude, wind of zon, of door het schuren van kleding kan men bestrijden door een kompres van gekneusd vers Aardbeienblad.

Bewegingsapparaat

   Door de urinedrijvende werking helpt het bij jicht en reuma.

Overige

   De smaak van een rijp Bosaardbeitje is niet te vergelijken met welke gekweekte vrucht dan ook, het vruchtje lijkt wel geparfumeerd, de geur is een mengeling van amber en rozen, een ware delicatesse

Gebruik

   De bladeren, de vruchten en de wortelstok

Goede combinaties

   Gaat goed samen met Braamblad, Frambozenblad, Rozenbloemblaadjes, Citroenmelisse .

Recepten

Aftreksel bij infecties in de mond

• 5 gr Aardbeiwortelstok aan de kook brengen in een liter water
• Zeven, en laten afkoelen en er lauw de mond mee spoelen
• Voor alle andere aandoeningen in de mond kan hetzelfde aftreksel als gorgeldronk worden gebruikt.

Urinedrijvende thee

• 1 gr Aardbeiwortelstok op een kopje kokend water
• Zeven, zoeten en direct opdrinken, tweemaal daags.

Kompressen bij een open wond, zweer en verwonding

• Wat vers Aardbeiblad kneuzen en uitspreiden op verbandgaas
• dat vervolgens op de aangedane plek aanbrengen, dit bespoedigt de wondheling.

Aftreksel bij diarree

• 2 gr Aardbeiwortelstok 10 minuten laten koken in een kopje water
• filtreren, zoeten en direct opdrinken.

Kompres bij een rode huid veroorzaakt door koude, wind of zon of door het schuren van kleding

• Wordt bestreden met kompressen van vers, gekneusd Aardbeiblad.

Magie

• Geslacht: Vrouwelijk
• Planeet: Venus
• Element: Water
• Goden/Godinnen: Freya
• Krachten: Liefde, Geluk

Gebruik

   Aardbeien worden geserveerd als Liefdesvoedsel, en de bladeren worden gedragen voor geluk. Zwangere vrouwen kunnen een zakje Aardbeienblad dragen om de komende barenspijn te verminderen.

Bronnen

• Voor dit artikel gebruikte bronnen

G.van Elteren

Meer

   Wilt u meer weten over dit kruid en vele andere kruiden? Bezoek dan de website van G.van Elteren, http://www.herbasanitas.nl. G.van Elteren is herboriste en geeft o.a. een Opleiding Kruidengeneeskunde en leuke en interessante workshops en cursussen!

^Naar het begin van deze pagina