Beschrijvingen van planten

Goudsbloem (Tuin-) - Calendula officinalis

Overzicht van deze plant

• Zie ook Goudsbloem (Tuin-) - Calendula officinalis (Flora's Kus)

Cruijdeboeck 1554 Van Goutbloemen	Cruydt-Boeck 1644 Van de Goudt-bloemen	Artseny 1796 deel 1 Tamme goudsbloem - Calendula officinalis

Sponsa solis dats goutbloeme;
nat ende cout est dat ic nome

Gheeten ende wel ghewreven
salmense jeghen venijn gheven
dat comt van ghevenijnden beten.
Dies ne salmen niet vergheten:
men salse leghen up die wonde.

Hare sap es goet jeghen onghesonde
der milten ende der leveren mede,
als comt van hitten die siechede

Uit: Der Naturen Bloeme, Jacob van Maerlant, (13^de eeuw)

"De schoone purper roos
is hier lydzaamheyd;
de blyde, ryke goudebloem,
gehoorzaamheyd."

Uit: Jesus Bloemhof, anoniem (16^de eeuw)

Namen

Familie

   Composietenfamilie - Asteraceae (Compositae)

Botanische naam

   De geslachtsnaam 'Calendula' staat voor 'kalender', dit slaat op het feit dat de Goudsbloem in het oorsprongsgebied bijna het hele jaar bloeit. 'Officinalis' is een aanduiding voor een geneeskrachtige plant die al heel lang als zodanig erkend is.

Andere talen

• E: Marigold
• F: Fleur de Souci
• D: Ringelblume

Volksnamen

• Boterbloemen
• Capkenskruid
• Dodenbloem
• Goldbloeme
• Kankerkruid
• Kroningsbloem
• Oranjebloem
• Vergabloeme
• Weerhaantje
• Wrattenkruid

Geschiedenis

   Bij de Grieken was er de mythe over Clytia en Apollo. Toen de zonnegod Apollo (in sommige versies, wordt ook Helios genoemd) de liefde van Clytia verzaakte voor de liefde van Loekothoë, vertelde Clytia dit uit jaloezie aan de vader van dit meisje.

   Voor straf veranderde Apollo haar in een Calendula (dit verhaal wordt trouwens verteld over alle 'Zonnebloemen', dit wil zeggen bloemen die de zon volgen lang haar weg door de hemel, de zogenaamde Heliotropen). Een andere mythe zegt dat Goudsbloemen zijn ontstaan uit de tranen die Aphrodite plengde toen Adonis stierf. Binnen de christelijke traditie is de Goudsbloem gewijd aan Maria, in de Middeleeuwen voegde men dikwijls de naam van de Heilige Maagd toe aan iets dat mooi of nuttig was, vandaar de naam 'Marigold' voor Goudsbloem in het Engels. Goudsbloemen waren ook een symbool van de dood, dikwijls werden ze op kerkhoven aangeplant. in de Engelse graafschappen Devonshire en Wiltshire dacht men dat, als men Goudsbloemen plukte of er te lang naar keek, men met drinken zou beginnen. Binnen de kruidengeneeskunde bestaat er geen eenduidigheid over het beschrijven van de Goudsbloem, zelfs de Duitse plantkundige Hieronymus Bock, beklaagde zich er al over in de 16^de eeuw, dat hij in de oude werken van Dioscorides de Goudsbloem niet met zekerheid kon terugvinden. De plant die door Dioscorides 'klymenon werd genoemd, is waarschijnlijk de Akkergoudsbloem, ook blijft het onzeker dat de 'caltha' die door Plinius de Oudere en Vergillius wordt vermeld wel degelijk onze Goudsbloem is, en niet de Dotterbloem.

   Het onderzoek in de Middeleeuwen wordt bemoeilijkt door het feit dat de Latijnse benaming Calendula officinalis vaak ook wordt gebruikt voor de Cichorei en de Paardebloem. Die planten werden net als de Goudsbloem 'heliotropium', oftewel 'zonnevolger' genoemd, omdat ze de loop van de zon volgen. in de 12^de eeuw blijkt de Goudsbloem wel met zekerheid geteeld te zijn en gebruikte men de bloemhoofdjes bij de behandeling van brandwonden, zweren, wratten, geelzucht, buikaandoeningen etc., zo raadde Matthiolus in de 16^de eeuw, het gebruik van het kruid aan op wonden en andere kwetsuren. Goudsbloem werd ook gebruikt door de alchemisten in hun pogingen om goud uit lood te maken. Dodoens heeft het uitgebreid over het kruid, als menstruatiebevorderend middel, om de nageboorte te laten komen, bij ontstoken ogen en bij tandzweer. Zijn grootste triomf als geneeskruid beleefde de Goudsbloem tijdens de Amerikaanse Burgeroorlog toen het kruid veel werd toegepast op zwerende wonden die op het slagveld waren opgelopen.

Botanie

   Een ēēnjarig kruid uit de Composietenfamilie. Wordt tussen de 30 en 70 cm hoog. Goudsbloem heeft een dunne penwortel en een lichtgroene, brosse, rechtopstaande stengel die bovenaan vertakt is. De smalle, omgekeerd ovale bladeren zijn behaard. De gele tot geeloranje, typisch geurende margrietachtige bloemen staan in alleenstaande en eindstandige, stralende bloemhoofdjes. De buitenste lintbloemen zijn talrijk aanwezig meestal in verschillende rijen. De binnenste buisbloemen zijn iets donkerder van kleur. De bloemhoofdjes gaan open bij zonsopgang en sluiten tegen de avond. De vrucht is een sikkelvormig nootje dat er wrattig uitziet op de rugzijde. in Nederland is de bloeitijd van juni tot de eerste nachtvorst.

Gebruik

   Het lichtgroene blad staat voor een milde werking op maag en darmen. De oranje bloemen staan voor levenslust, de oranje bloemkleur is samengesteld uit geel en rood, geel staat voor stimulering van de lever, rood voor de bloedsomloop.

   De lange bloeiperiode duidt op een grote vegetatieve kracht. Goudsbloemen hebben een frisse harsachtige geur die de antisceptische werking van het kruid aangeeft.

Typologie

   Een somber mens, die gauw moe is en een grote inspanning heeft geleverd, of pas ziek is geworden. Goudsbloem geeft nieuwe kracht en vitaliteit. Maakt vastzittende emoties los in lichaam en geest.

Inhoudsstoffen

• Xanthofyl
• Allantoïne
• Etherische olie
• Hars
• Bitterstoffen (calenduline)
• Slijmstoffen
• Saponinen (milde reiniging)
• Flavonen (milde reiniging)
• Vitamine A en C
• Mineralen: calcium, silicium, zwavel
• Salicylzuur (koortsverlagend en pijnstillend)

Werking

Huid

   Bij ontstekingen, (schaaf)wonden en zweren. Uitwendig bij steenpuisten, eczeem, abcessen, fistels, brandwonden, berg en droge huiduitslag, vooral bij kinderen, tevens psoriasis en decubitis.

Constitutie

   Bloedzuiverend bij alle infecties ( bij alles waar 'itis' achter staat, kan men Goudsbloem inzetten). Ook preventief bij anemie, hypertensie, hoofdpijn door te weinig bloedtoevoer naar de hersenen en duizeligheid, Goudsbloem verwijdt de perifere vaten. Heeft een sterk ontgiftend effect. Ook bij winterhanden - en voeten.

Bloedsomloop

   Bij allerlei zweren als steenpuisten en fistels. Bij zweren in de mond en de keelholte. Zweetdrijvend en ontstekingsremmend.

Spijsvertering

   Verbetert en reinigt de spijsvertering. Stimuleert de lever en de maag. Verbetert als zodanig ook het humeur. Ook bij allerlei infecties in het maag-darmkanaal. Bij gastritis.

Heeft een licht laxerende werking. Kan ook worden gebruikt om lintwormen te verdrijven.

Overige

   Ondersteunend bij kanker, met name huidkanker. Werkt ook bij een te sterke of een slecht doorkomende menstruatie. Ook culinair in gebruik om kleur te geven aan allerlei gerechten en levensmiddelen, zoals kaas en boter.

Gebruik

   De Ø (moedertinctuur) wordt gemaakt van de hele plant. De thee en de zalf van de bloemblaadjes. Oogsten tijdens de bloei, wacht tot de bloemetjes helemaal open staan.

Goede combinatie

   Bij spijsverteringsproblemen gaat het goed samen met Heemst en Robertskruid (ook gevlekte Ooievaarsbek). Als antisceptisch middel kan men het samen met Canadese Geelwortel en Mirre inzetten.

Let op! Heel zeldzaam komt een allergie voor. Verder geen bijwerkingen.

Recepten

Hypercal

   Hypericum Ø (moedertinctuur) en Calendula Ø (moedertinctuur) in een 50/50 verhouding.

Steenpuisten

   Eerst uittrekken met Urticazalf, dan kompressen met verdunde Calendula Ø (moedertinctuur), in de verhouding 50 ml gekookt water en 70 druppels Ø (moedertinctuur).

Magie

• Geslacht: Mannelijk
• Planeet: Zon
• Element: Vuur
• Goden/Godinnen:
• Krachten: Bescherming, Voorspellende Dromen, Juridische Zaken, Psychische Krachten

Gebruik

   Goudsbloemen zullen, mits ze geplukt worden wanneer de zon op zijn hoogst staat het hart versterken en verwarmen. Slingers van Goudsbloemen aan de deurpost gehangen zullen het kwaad tegenhouden en gestrooid onder het bed zullen ze je beschermen en je dromen waarmaken. Zo kunnen ze dromen veroorzaken die de identiteit van een dief onthullen. Toegevoegd aan badwater, zullen ze ervoor zorgen dat je gerespecteerd wordt en geliefd door eenieder die je tegenkomt. Als je naar de bloemen kijkt versterk je, je ogen en gedragen in je jaszak veroorzaken ze een gunstige behandeling door Vrouwe Justitia. Als een meisje de bloemblaadjes aanraakt met haar blote voeten, zou de taal der vogels kunnen gaan verstaan.

Bronnen

• Voor dit artikel gebruikte bronnen

G.van Elteren

Meer

   Wilt u meer weten over dit kruid en vele andere kruiden? Bezoek dan de website van G.van Elteren, http://www.herbasanitas.nl. G.van Elteren is herboriste en geeft o.a. een Opleiding Kruidengeneeskunde en leuke en interessante workshops en cursussen!

^Naar het begin van deze pagina