Beschrijvingen van planten

Sint-Janskruid - Hypericum perforatum

Overzicht van deze plant

Cruijdeboeck 1554 Van Sint Jans cruyt	Cruydt-Boeck 1644 Van Hypericon oft Sint Ians-cruydt	Artsenijgewassen 1796 Gemeen St. Jans-kruid - Hypericum perforatum	Flora Batava 1836 Hypericum perforatum - doorboord Hershooi

"Dost, Harthaw und Wegscheydt
Thun dem Teuffel vil leidt.
Die alten Weiber sprechen."

Citaat uit het Kreuterbuch anno 1539, Hieronymus Bock

Namen

Familie

   Hertshooifamilie - Clusiaceae (Guttiferae, Hypericaceae)

Botanische naam

   De geslachtsnaam 'Hypericum' betekent 'Hertshooi', en is afgeleid van de twee Griekse woorden 'hypo' dat 'onder' betekent en 'ereiko', dat voor 'heide' staat. De soortnaam 'perforatum' betekent geperforeerd, dit slaat op het feit dat als men de blaadjes tegen het licht houdt, het net lijkt of er allemaal kleine gaatjes in zitten, in werkelijkheid zijn dit kleine kliertjes in het blad.

Andere talen

• E: St. John's Wort
• F: Millepertuis
• D: Johanniskraut

Volksnamen

• Aalbeskruid
• Bokstalen
• Duivelsdruif
• Duivelskruid
• Godeware
• Heksenkruid
• Jaag-den-Duivel
• Johanneskruid
• Kroontjeskruid
• Oliebloempje
• Peerkum
• Wonderkruid

Geschiedenis

   Sint-Janskruid is in alle Europese cultuur een belangrijke plant, er zijn vele legenden aan de plant verbonden, en in een aantal gevallen was het zelfs een cultusplant. Het kruid is genoemd naar Sint-Jan, omdat het hoogtepunt van de bloei op de feestdag van Sint-Jan valt (24 juni), ook is St. Jan de Heilige van het Licht, zijn feest valt in de periode van het oude Midzomerfeest, waaraan de Sint-Jansvuren nog herinneren. De rode olie die de plant bevat heeft voor veel legendevorming geleidt, bij de oude Germanen zou het, het bloed zijn geweest van Baldur, de Germaanse God van de Natuur, de Zomer en het Licht, maar ook het bloed van Wodan nadat hij door een everzwijn was verwond. Na de kerstening bracht men het met het bloed van Christus in verband. Ook bracht men de rode olie in verband met wondgenezing, in Engeland noemde men de plant daarom ook wel 'Balm-of-Warrior' (Balsem van de Krijger). Aan het kruid werden allerlei magische krachten toegedicht, bijvoorbeeld bond men het op daken om te beschermen tegen onweer, ook waren er vruchtbaarheidsrituelen verbonden aan het kruid, bijvoorbeeld een vrouw die graag kinderen wilde moest op Midzomernacht, naakt het kruid plukken.

   Ook zou het kruid tegen heksen en de duivel beschermen, om deze reden werd het ook vaak gedragen door mensen of aan stallen bevestigd. Van oudsher gebruikte men het kruid om gal en urine te drijven en de menstruatie op te wekken. Ook werd het toegepast om jicht en ischias mee te genezen.

   Men gebruikte het met name voor ziekte met een teveel aan flegma (slijm) of aan gal, volgens de oude medische theorieën. Verder schreef men de plant voor bij het helen van wonden en het stoppen van bloedingen. Dioscorides beschreef de plant onder de namen 'hyperikon', 'askyron' en 'koris', dit waren waarschijnlijk verschillende Hertshooisoorten, Plinius de Oudere nam deze beschrijvingen weer over, welke van deze soorten het Sint- Janskruid is, is moeilijk te zeggen. in de Middeleeuwen komt de plant voor in diverse kruidenboeken, zoals in het 'Buch der Natur' van Konrad von Megenberg (1309 - 1374) waarin het vermeld staat als 'Konigskron' een naam die honderd jaar eerder ook al door Albertus Magnus werd gebruikt. Door de kruisvaarders van de Johannieterorde (Maltezerorde) werd het gebruikt om wonden te genezen. in de 16^de eeuw is het Sint-Janskruid algemeen bekend, in de eerste editie van het kruidenboek van Dodoens (1554) noemt hij het kruid als diuretisch middel, tegen blaasstenen, als middel om de menstruatie op te wekken, tegen de vierdaagse koorts. John Gerard raadde in zijn 'Herbal' het kruid aan bij diepe wonden, vooral als deze ontstoken waren, zelf bij gangreen werd het toegepast. Het afgelopen decennium jaren heeft het gebruik van Sint- Janskruid een ware opleving gehad, nadat na onderzoek bekend was geworden dat het kruid een antidepressieve werking heeft, dit gebeurde eind jaren '80, ook binnen de reguliere geneeskunde wordt het kruid nu toegepast, maar het wordt ook veel bij drogisterijen gekocht door mensen die vaak niet op de hoogte zijn van eventuele bijwerkingen en reacties met reguliere geneesmiddelen.

Botanie

   Een vaste, struikachtige plant, die van droge zonnige plaatsen houdt, komt algemeen voor op dergelijke plaatsen, ook in Nederland. in de lente maakt de sterk vertakte wortel diverse, deels verhoute stengels van 50 tot 80 cm lengte die vaak rood zijn aangelopen. Deze vertakken zich boven aan de stengel in de breedte zodat de bloemen veel zon kunnen opvangen. De kruisgewijs staande bladeren zijn ovaal en aan de randen met kleine kliertjes bezet, die pas zichtbaar worden als men het blad tegen het licht houdt. De talrijke vijf-bladige bloemen zitten als goudgele zonnetjes op de fijn toegespitste groene kelkbladen die bezaaid zijn met zwartrode kliertjes. in het midden van de bloem staan talrijke meeldraden in een bundel.

Gebruik

   Een typische Zonneplant, met een juichend, blije uitstraling, het geel verwijst naar een werking op de spijsvertering, het rode kliervocht op een werking op het bloed.

Typologie

   Past bij een overenthousiast type mens, snel reagerend op prikkels, waardoor hij zijn zenuwstelsel uitput, maar ook bij het tegenovergestelde type mens, star, neerslachtig, in zichzelf gekeerd. Sint-Janskruid maakt dan los en stimuleert. Verder bij de depressieve, oudere mens, verwarmd vooral kouwelijke ouderen het lichaam en de geest.

Inhoudsstoffen

• Looistoffen
• Hypericine (het rode kliervocht, werkt kalmerend)
• Hyperoïde (het gele kliervocht, reinigt de lever)
• Rutine
• Vitamine A, B4 (choline) en C
• Etherische olie
• Hars

Werking

Bloed / bloedsomloop

   Heeft een verwarmende werking op winterhanden - en voeten. Ook bij diepe, bloedende wonden, gebruik bij operatiewonden de homeopathische oplossing D12, werkt antibacterieel op het bloed, men kan deze oplossing ook gebruiken als alternatief voor een tetanusinjectie.

Spijsvertering en urinewegen

   Bij maagpijn en maagkrampen, een zwakke darmfunctie, een geïrriteerde 12-vingerige darm, een te grote activiteit van de slijmvliezen van de spijsvertering, diarree, anorexie, hepatitis, leverstuwing. Verder reguleert Sint- Janskruid de lever, gal en pancreas, denk hierbij aan diabetespatiënten. Ook bij infecties van de urinewegen heeft het een milde werking, vooral bij kinderen, bijvoorbeeld bij bedplassen, wrijf hierbij de bovenbenen en de blaasstreek in met de olie. Het stimuleert ook de lymfeklieren.

Zenuwstelsel

   Bij hartkloppingen, rusteloosheid, hyperventilatie, angsten, slapeloosheid en stress. Ook bij hormonale stemmingsstoornissen als PMS en emotionele overgangsklachten. Bij sterk weersgevoelige stemmingsstoornissen, concentratiestoornissen bij kinderen. Het is een antidepressivum zonder de ernstige bijwerkingen die de reguliere middelen vaak hebben, de Arnica van de zenuwen. Ruimt energieblokkades op en stilt daarmee ook pijn.

Bewegingsapparaat

   Sterk verwarmend voor het bewegingsapparaat, bij spierpijn, spit, spierverhardingen (spierknopen in de kuit), gewrichtsaandoeningen, zenuwontstekingen, zenuwpijn, ischias, aangezichtspijn, RSI. Hoofdpijn veroorzakende gevoelige halswervels, hersenschudding (dan eerst Arnica gebruiken), traumatische gebeurtenissen.

Huid en zintuigen

   Bij schaafwonden, droge huid, eczeem, luieruitslag, tepelkloven, decubitis, verbranding, ter voorkoming van littekens, na zonnebrand. Bij middenoorontsteking als deze nog niet is doorgebroken, met een watje in het oor aanbrengen. Na de doorbraak het oor spoelen met een oplossing van 40 druppels Calendula Ø (moedertinctuur) op 500 ml afgekoeld gekookt water.

Gebruik

   Men gebruikt de bloeiende toppen voor de Ø (moedertinctuur) en de thee, de olie maakt men enkel van de bloemen.

Let op! Niet gebruiken naast reguliere antidepressiva, niet gebruiken naast bloedverdunnende middelen, niet gebruiken naast de Pil, terughoudend gebruiken bij zwangerschap! Sommige mensen zijn allergisch, ze krijgen een fotosensibilische reactie van de huid, rode, pijnlijke vlekken. Niet gebruiken bij mensen die digoxine en ciclosporine gebruiken, dit laatste middel wordt gebruikt om afstotingsreacties tegen te gaan na een transplantatie, verder wordt deze middelen ook voorgeschreven bij ernstige psoriasis of reumatische artritis. Ook met de combinatietherapie die momenteel voor HIV wordt gebruikt gaat het niet goed samen! De thee mag niet langer dan 10 minuten trekken.

Interacties met reguliere middelen

   Sint-Janskruid kan

• de plasmaspiegel van amitryptiline verhogen
• de plasmaspiegel van theofylline verlagen
• de plasmaspiegel van digoxine met circa 25% verlagen
• de plasmaspiegel van fenprocoumon (Marcoumar) met 21% verlagen
• de plasmaspiegel van ciclosporine (Neoral) verlagen

Waarschuw altijd de apotheker of de huisarts als u Sint-Janskruid zelf gebruikt.

Recepten

Thee bij PMS en emotionele overgangsklachten

• 50% Sint-Janskruid met 30% Citroenmelisse en 20% Hop.

Thee bij concentratie-stoornissen bij kinderen

• 50% Sint-Janskruid, 30% Citroenmelisse en 20% Lavendel.

Thee bij sterk weersgevoelige stemmingen

• 50% Sint-Janskruid, 30% Citroenmelisse en 20% Meidoorn.

Alternatief voor een tetanusinjectie

• Hypericum D30 in de vorm van korrels
• volwassenen 5 korrels, 1 maal per 2 dagen, dit drie maal, dus ongeveer een week gebruiken
• kinderen 2 tot 3 korrels een maal per twee dagen, dit driemaal dus ongeveer een week gebruiken
• bij kleine dieren, 1 tot 2 korrels, eenmaal per twee dagen, dus ongeveer een week gebruiken

Thee voor het kalmeren van de zenuwen

• 50% Sint-Janskruid, 20% Citroenmelisse, 20% Passiflora en 10% Lavendel.

Thee bij astma

• 5 gr Sint-Janskruid, 5 gr Oregano en 5 gr Munt op een kopje kokend water.

Thee bij bronchitis

• 15 gr Sint-Janskruid, op een ½ liter water

Zalf bij verzwikking of kneuzing

• 100 gr van elk der volgende planten op een halve liter Olijfolie: Sint-Janskruid, Duizendblad, Goudsbloem, Weegbree, Guldenroede, Vuilboom
• dit alles 4 uur op een zacht vuur laten koken, afkoelen, filtreren en
• in een hermetisch afgesloten glazen pot bewaren op een koele en donkere plaats
• op de pijnlijke plek masseren.

Likeur die de spijsvertering bevordert

• 40 gr Sint-Janskruid, en een halve ongeschilde citroen twee weken laten macereren in een liter Brandewijn van goede kwaliteit
• filtreren en 100 gr suiker toevoegen
• een likeurglaasje na de maaltijd.

Het maken van de olie

• gebruik Amandelolie (duur) of Zonnebloemolie (goedkoper), het liefst van biologische kwaliteit
• men doet de bloemen in de olie en plaatst het in de zon, buiten of in een zonnige vensterbank
• laat de bloemen de olie verzadigen
• deze wordt langzaam rood, daarna kan men er weer een nieuwe hoeveelheid bloemen bij doen tot de olie een bloedrode kleur heeft.

Olie bij littekens en brandwonden

• 30 ml Sint-Jansolie en 15 druppels etherische Lavendelolie.

Olie bij circulatie-stoornissen en winter-handen - en voeten

• 30 ml Sint-Jansolie en 15 druppels etherische Rozemarijnolie en 15 druppels etherische Gemberolie.

Magie

• Geslacht: Mannelijk
• Planeet: Zon
• Element: Vuur
• Goden/Godinnen: Baldur
• Krachten: Gezondheid, Bescherming, Kracht, Liefdesvoorspellingen, Geluk

Gebruik

   Als het gedragen wordt weert Sint-Janskruid koorts en verkoudheden af, maakt het soldaten onzichtbaar en trekt het Liefde aan. Als het verzameld wordt op Midzomer of op een vrijdag en dan gedragen zal het geestesziekte op afstand houden en zal het melancholie genezen. Wanneer het in een kruik wordt gedaan en bij een raam gehangen zal het beschermen tegen donder en bliksem. Verder weert het kruid het boze af.

Bronnen

• Voor dit artikel gebruikte bronnen

G.van Elteren

Meer

   Wilt u meer weten over dit kruid en vele andere kruiden? Bezoek dan de website van G.van Elteren, http://www.herbasanitas.nl. G.van Elteren is herboriste en geeft o.a. een Opleiding Kruidengeneeskunde en leuke en interessante workshops en cursussen!

^Naar het begin van deze pagina